جداشدگی شبکیه

شبکیه یک بافت عصبی حساس به نور است که به شکل یک لایه نازک در درون قسمت خلفی کره چشم قرار گرفته است و نور را به پیام های عصبی تبدیل کرده به مغز می فرستد. بنابراین شبکیه یک نقش کلیدی در فرایند بینایی دارد
.پرده شبکیه اکثرا اکسیژن و مواد مصرفی خود را از یک لایه عروقی به اسم مشیمیه (کوروئید) دریافت مینماید که دور تا دور شبکیه را احاطه کرده است. هر وقت ارتباط شبکیه با مشیمیه زیرین قطع شود به خاطر کمبود اکسیژن و مواد غذایی نخست شبکیه کارکرد خود را از دست می دهد و فرد دچار مشکل بینایی می شود.
به علاوه اگر این وضعیت طول بکشد بافت های شبکیه به کم کم می میرند یا اصطلاحاً دچار نکروز می شوند که یک وضعیت غیر قابل برگشت میباشد. به همین خاطر جدا شدگی پرده شبکیه یک اورژانس چشم پزشکی تلقی می گردد.
جداشدگی شبکیه جدا شدن یا پاره شدن شبکیه (بافت گیرنده نور در پشت چشم) از بقیه ی بافت‌های چشم این عارضه در همه سنین و هر دو جنس دیده می‌شود. جداشدگی شبکیه یک اورژانس است. جدا شدگی پرده شبکیه زمانی رخ می‌دهد که شبکیه از محل طبیعی خود کنده شود. زمانی که پرده شبکیه جدا شود، عملکرد آن مختل شده و در نتیجه بینائی فرد تار می‌شود یعنی مثل اینکه فیلم داخل دوربین از محل خود رها شود. جدا شدگی پرده شبکیه مشکل بسیار مهمی تلقی می‌شود زیرا در صورت عدم درمان، تقریبا در همه موارمنجر به کوری خواهد شد.

علایم شایع

علایم زیر بیشتر در یک چشم رخ می‌دهد، ولی گاهی هر دو چشم درگیرند
نقاط شناور در میدان بینایی
جرقه‌های نورانی در میدان بینایی (درخش‌بینی)
موج‌ دار دیدن تصاویر (گاهی)
تاری دید
از دست دادن تدریجی بینایی از آنجا که این حالت بسیار آهسته بروز می‌کند بیمار شاید است متوجه آن نگردد.
عدم وجود درد

دلایل

آسیب چشم (پارگی شبکیه).
استعداد ارثی (احتمالاً).
تحلیل رفتن بافتی همراه افزایش سن

جدا شدگی پرده شبكیه به سه صورت اتفاق می افتد

 نوع اول كه بیشترین شكل جدا شدگی شبكیه میباشد در اثر ایجاد سوراخ در شبكیه پدید می آید، به این شکل كه پس از ایجاد سوراخ در شبكیه، زجاجیه كه حالت آبكی پیدا نموده از راه سوراخ به پشت شبكیه نفوذ مینماید و آن را از لایه های خارجی تر جدا می كند. تموج مایع همراه با حركات سر و تأثیر نیروی جاذبه سبب گسترش جدا شدگی شبكیه می شود، به همین دلیل این نوع
 جدا شدگی پرده شبكیه می تواند به سرعت پیشرفت كند و سبب جدا شدن كامل شبكیه گردد.
 نوع دوم كه جدا شدگی كششی (tractional detachment) نام دارد وقتی اتفاق می افتد كه رشته های زجاجیه یا بافت های غیر طبیعی از سمت درون شبكیه را تحت كشش قرار دهند و آن را از روی بافت های زیرین بلند نمایند. این حالت بیشتر در افراد دیابتی اتفاق می افتد.
 نوع سوم جدا شدگی شبكیه كه چندان شایع نمیباشد در اثر تراوش یا ترشح غیر طبیعی مایع در حد فاصل شبكیه و بافت های زیرین اتفاق می افتد. این حالت بیشتر ناشی از التهاب، خونریزی یا توده های غیر طبیعی داخل چشم است و به ندرت بصورت خود به خودی اتفاق می افتد.

چه كسانی بیشتر در معرض جدا شدگی شبكیه قرار دارند

عوامل مختلفی سبب افزایش خطر ابتلا به جدا شدگی شبكیه می شود. مهمترین این عوامل عبارتند از

 سن

جدا شدگی شبكیه به صورت خودبه خودی در اشخاص زیر 40 سال نادر میباشد و بیشتر در اشخاص بالای 50 سال رخ می دهد.
 نزدیك بینی شدید
در این حالت پرده شبكیه نازك و آسیب پذیر میباشد و احتمال ایجاد سوراخ در آن بیشتر از حالت عادی است.
 سابقه جراحی چشمی
 دیابت
 ضربه شدید به سر و صورت یا چشم
 سابقه خانوادگی جدا شدگی شبكیه یا سابقه این بیماری در چشم دیگر فرد.
 بیماری، التهاب یا تومور داخل چشمی
بررسی و تشخیص
وقتی بیماری با نشانه های بالا به چشم پزشك مراجعه می كند، چشم پزشك با معاینه شبكیه، جدا شدگی شبكیه را تشخیص می دهد. برای این منظور اکثرا لازم میباشد مردمك با قطره های مخصوص باز شود و شبكیه با یك وسیله مخصوص به نام افتالموسكوپ بررسی شود. پزشك در این معاینه با بررسی محل و اندازه و نوع جدا شدگی شبكیه در مورد روش درمانی مناسب تصمیم گیری می كند.
در موارد بسیار کمی كه مثلاً به علت خونریزی، دیدن شبكیه با دستگاه افتالموسكوپ مقدور نباشد سونوگرافی چشم می تواند اطلاعات خوبی در مورد وسعت، محل و گاهی علت جدا شدگی شبكیه در اختیار پزشك قرار دهد.

درمان

تنها درمان مؤثر برای جدا شدگی شبكیه، جراحی میباشد. جدا شدگی شبكیه به هیچ وجه خود به خود و یا با مصرف دارو بهبود نمی یابد و باید جراحی هرچه زودتر انجام شود. شکلی جراحی مناسب بر اساس محل، اندازه، نوع و شدت جدا شدگی شبكیه تعیین می شود.
دو اصل اساسی در درمان جدا شدگی شبكیه عبارتند از
1. بستن سوراخ ها
2. نزدیك كردن شبكیه به لایه های زیرین و دیواره خارجی چشم، بطوریكه شبكیه بتواند سر جای خود بچسبد.